Een schrijver van wie ik graag boeken lees is Tom Buijtendorp. Hij onderzoekt en schrijft over onderwerpen die mij op een andere manier laten kijken naar tijd. Perioden uit een ver verleden komen dichtbij, alsof tweeduizend jaar geleden gisteren was. De manier waarop Buijtendijk in zijn boek Ceasar in de lage landen over de nederlaag van de troepen van Caesar in het Jekerdal schrijft was voor mij een reden om even ten zuiden van Maastricht die plek te bezoeken. Op de heuvel bij Hoeve Caestert liggen de vage resten van het kamp van de Romeinen. Vanaf het kamp kijk je over het Jekerdal heen en zie je aan de overkant de heuvels waarin Ambirix met zijn troepen de aanval op de Romeinse troepen beraamden. Met enig inlevingsvermogen zie je de troepen van Ceasar door het dal richting de Maas marcheren. Ze worden verrast door de troepen van Ambirix en worden door hen verslagen en terug gedreven.

Het vorig jaar gepubliceerde boek van Buijtendorp gaat niet meer over de Romeinse geschiedenis in de Nederlanden. Hij gaat in zijn boek op zoek naar de oorsprong van het paradijsverhaal; het verhaal in Genesis, over de schepping van Adam en Eva en het Hof van Eden en het Hemelse en Aardse Paradijs. Dat doet hij niet vanuit een studeerkamer, met stapels boeken. Hij reist daarvoor naar Libanon, Syrië, Israël, Jordanië, Egypte en Oost-Afrika. Hij schrijft over zijn tochten door de woestijn, zijn bezoek aan steden, opgravingen, musea, kerken en moskeeën. In elk hoofdstuk geeft een nieuwe invalshoek of een nieuw verhaal over de oorsprong van het paradijsverhaal. Bijvoorbeeld het ontstaan van het verhaal dat Eva geschapen zou zijn uit de rib van Adam. Buijtendijk legt een verband met een Mesopotamisch verhaal over de God Enki. Uit zijn rib werd de godin Ninti geboren. Hij schrijft over de oorspronkelijke gelijkwaardigheid van man en vrouw in Genesis en dat deze gelijkwaardigheid pas in een veel latere periode, door vroeg-christelijke auteurs als Tertulianus, Augustinus en Hiëronimus teniet werd gedaan, door vrouwen de schuld van de erfzonde te geven.

Buijtendorp neemt de lezer mee in zijn zoektocht naar de eerste geschreven teksten, de oorsprong van de eerste poëzie. Daarbij komt hij bij snippers van de dode zeerollen die opgeslagen liggen in de “Schrijn van het Boek” in Jeruzalem. Het zijn de oudst bewaarde bijbel fragmenten van het boek Genesis, daterend tussen 50 voor Christus en 69 na Christus. Vervolgens neemt hij de lezer mee naar Mesopotamische kleitabletten en Egyptische hiërogliefen en fresco’s van het paradijs in graftombes en paleizen. Het boek staat vol met foto’s en tekeningen van stempels, kleitabletten, graftombes met inscripties en hiërogliefen. Een deel daarvan komt van een Nederlandse verzamelaar.

Dit jaar was het mogelijk om een deel van deze objecten in het echt te zien. In het museumpark Oriëntalis in Berg en Dal was een tentoonstelling over de zoektocht naar het paradijs. Daar lagen de kleitabletten en stempels, munten en beeldjes van de verzamelaar in vitrines. De kleitabletten zijn heel klein, veel kleiner dan ik had verwacht. Het zijn getuigen uit een ver verleden, van samenlevingen waar voor het eerst geschreven werd. Er zijn tabletten die een administratie geven, maar er zijn ook kleine stukjes tekst van verhalen over het paradijs. Buijtendorp schrijft bijvoorbeeld over de reis van Gilgamesj naar het paradijs. Deze tekst is ooit opgeschreven in klei, zodat latere generaties dit verhaal konden navertellen.

Een van de objecten in de tentoonstelling is een kleitablet dat in een envelop is bewaard. De envelop is geopend voor het boek en de tentoonstelling. Het kleine blokje van enkele vierkante centimeters is een pronkstukje. Ongelooflijk dat dit zo lang bewaard is gebleven. Heel bijzonder dat een tekst van 4000 jaar oud de tijd heeft overleefd en dat wij dit in het Museumpark Oriëntalis konden bewonderen.

Het boek van Buijtendorp eindigt niet in Mesopotamië en de reis van Gilgamesj naar het paradijs. Het paradijsverhaal is zoals Buijtendijk het beschrijft ook het verhaal van de oorsprong van de mensheid. De nieuwste inzichten van migratie van mensen, blootgelegd door DNA patronen en haplogroepen, gebruikt hij om te vertellen hoe de eerste migraties vanuit het paradijs naar het oosten trokken. Iets waar ik meer over ga lezen en waar ik nog over zal gaan schrijven. Het boek van Buijtendorp is het lezen waard voor iedereen die meer wil weten over de oorsprong van het paradijsverhaal in de Bijbel en Koran.