Vorige maand schreef Joris Westerveld een artikel in het wetenschapskatern van de Volkskrant over een van onze voorouders, de homo antecessor. Wetenschappers stelden na onderzoek vast dat de homo antecessor niet een van onze directe voorouders is, maar een verre neef van onze voorouders, de homo sapiens. Joris schreef in dit artikel over de “Spaanse oermens”, de ontdekking van de menselijke resten van bijna een miljoen jaar oud in Spanje, de oudste menselijke resten in Europa. De plek waar deze resten werden gevonden is nog steeds te bezoeken en ligt op nog geen dertig kilometer van Burgos: Atapuerca.

Museo de la Evolución

Toen ik het artikel van Joris las moest ik meteen denken aan mijn bezoek aan het museum van de evolutie in Burgos. In dit prachtige gebouw aan de oever van de rivierde Arlanzón, liggen de resten van homo antecessor en andere menselijke voorouders die in de grotten van Atapuerca zijn opgegraven. Bij binnenkomst zie je twee enorme witte torens oprijzen van de kelder tot één hoog. Op de buitenkant staat een dwarsdoorsnede van de verschillende grotten van Atapuerca en zie je tekeningen van de eerste mensen die in deze omgeving hebben geleefd. Er lopen groepen rond van kinderen en volwassenen. Gidsen geven uitleg over wat ze binnen gaan zien in de witte torens. Er worden vragen gesteld. Dan vertrekt er een groepje door een toegangsdeur. Het is er donker. Een zwart gordijn houdt het licht buiten. Mijn ogen knipperen en wanneer ze gewend zijn aan het donker zie ik dun licht weerkaatsen op stukjes bot, een kaak, een heup, een schedelfragment. Het zijn de resten van oermensen die opgegraven zijn in Atapuerca. Er ligt een kaak van een oermens van meer dan een miljoen jaar oud. Er liggen resten van oermensen, die tussen de 800.000 en 900.000 jaar oud zijn. de Spaanse wetenschappers noemde deze oermensen homo antecessor, omdat het de oudste menselijke resten zijn in Europa. En er liggen botten van oermensen van 450.000 tot 400.000 jaar geleden. Deze skeletten hebben veel weg van de neanderthaler. Aan het einde van het pad door de witte toren hangt een zwart gordijn voor de uitgang. Knipperend met mijn ogen sta ik buiten. Ik kijk om me heen. Wat ik binnen heb gezien is onwerkelijk, het zijn onze voorouders die meer dan 800.000 jaar geleden hier in de omgeving rondliepen, in grotten woonden, vuur stookten en op jacht gingen. Ik kan mij nog geen voorstelling maken van de plek en neem mij voor de volgende dag af te reizen naar Atapuerca. Daar kan ik met eigen ogen zien waar deze botten, kaken en schedels zijn opgegraven.

Wassen beelden

Het Museo de la Evolución herbergt veel meer dan de twee witte dozen met die menselijke resten. Het is een educatief centrum voor iedereen. Op de eerste etage is een replica van de Beagle gebouwd, waar Charles Darwin de oceanen overvoer en aantekeningen maakte voor zijn evolutietheorie. Even verderop sta ik oog in oog met homo antecessor. Hij staat naast zijn voorvader en naast een neanderthaler. Het zijn de wassen replica’s van de oermensen, de homo australopeticus, de homo floresiensis, de homo nadeli, de homo georgicus etc, etc. Ze staan allemaal in een kring op volgorde van zo’n 5 miljoen jaar geleden tot 400.000 jaar geleden. Ze zitten gebogen een steen te bewerken of staan rechtop. Het zijn allemaal andere mensachtigen. Groot en klein, behaard of kaal, man of vrouw. Duidelijk geen apen, maar ook duidelijk geen mensen.

Het artikel in de Volkskrant beschrijft dat wetenschappers hebben ontdekt dat de homo antecessor geen voorouder van ons is geweest maar een verre neef. Dat deze antecessor net als de neanderthaler een uitgestorven tak is van de menselijke voorvaderen. En zo is het ook met veel van de replica’s van de oermensen die hier staan opgesteld. Ze leven niet meer op deze aarde en slechts een enkeling van deze kring heeft een directe lijn met ons. Het is een waanzinnig idee dat al deze oermensen hebben bestaan en enkele miljoenen jaren geleden hebben rondgelopen. Ik ben nog niet uitgekeken en wil verder ontdekken. De volgende dag ga ik naar Atapuerca en koop het boek van Juan Luis Arsuaga. Een boek over de grote geschiedenis van het leven.